Español y Guarani- Cuentos Latinoamericanos para pasar la Cuarentena

0

Continuamos hoy la serie de cuentos de escritores Latinoamericanos Para Pasar la Cuarentena con el escritor Paraguayo Mauro Lugo

EL GATO AZUL

Iba caminando aquella noche. Todo estaba muy oscuro, pero increíblemente oscuro. Y para qué negarlo que hasta de mi propia sombra temía en aquel mundo de silencio. Ninguna luciérnaga volaba, ningún mosquito zumbaba. Había un silencio espantoso, hasta que de repente, a lo lejos, escuché el ladrido de los perros. Cuando giré para dirigirme hacia mi casa, un árbol se incendió  cubriéndose de llamaradas y de entre las raíces emergió un hermoso gato azul, recuerdo perfectamente el tintineo de sus campanillas al cruzarse en mi camino, elegantemente  iba contoneándose delante de mí. Y yo, tan pero tan curioso desde niño, me quedé inquieto como nunca lo he sido.

Tomé algo de valor y comencé a seguirle para descubrir hacia dónde se dirigía aquel vicho de fuego. Lo seguí a toda velocidad mientras él procuraba huir de mí. Ambos éramos muy veloces como el viento. A pesar de mi agilidad no pude alcanzarle, era imposible superar a aquel animal de fuego. Por todo ello me pregunté si aquel gato habría nacido de un fuego azul o si aquel fuego habría nacido de un gato azul.

Ya muy cansado de tanto correr, me angustié, me agité, me perturbé porque en mi pecho galopaba desesperadamente un tormento. Descansé un momento, ambos descansamos mientras nos mirábamos cara a cara. Los ojos del hermoso gato resplandecían y de su boca comenzó a irradiar un fuego azul que jugaba con el viento, el mismo, iba cubriendo totalmente el camino. La tierra temblaba, se resquebrajaba, se movía y se desmoronaba bajo mis pies, los pisos, las casas y los vehículos se desplomaban en el vacío, mientras que el inmenso abismo iba tragándome.

A medida que caía en el precipicio, me estremecía y me desvanecía hasta el punto de quedarme inconsciente, a mi parecer, el viento y yo ya éramos uno solo, cierto tiempo después, quién sabe cuánto, cobré conciencia y descubrí que estaba en un increíble y maravilloso mundo que ni en sueños había imaginado. Allí todo era diferente, tanto las personas como los animales eran muy diferentes. Los hombres y las mujeres vestían relucientes trajes, poseían alas y podían volar y volar y volar.

En aquel extraño mundo resplandecía el sol e irradiaba la luna, soplaba una brisa suave, y lo más bello, no había polvareda, ni humo, ni basura. Los verdes bosques eran hermosos y exuberantes, las hojas de los más altos árboles eran impresionantes, los habitantes construían encantadores rascacielos sobre aquellos  cristalinos arroyos.

En aquel nuevo mundo se vivía en paz, nadie se jactaba de lo que es, nadie juzgaba a nadie, ni imponía su idea, ni su creencia, ni su modo vivir o dormir, allí nadie pretendía el poder, todos eran autoridades y todos se consideraban servidores, no existía ni un solo ladrón. Los animales se vestían, tenían alas, poseían patas y emprendían sus propios vuelos, algunos eran de dos cabezas, otros  de tres patas o de una sola, en aquel fantástico planeta se respiraba un aire puro, y de tanto que se vivía bien, en aquel mundo sin igual, todos eran inmortales, todos, toditos eran inmortales.

Me quedé asombrado por todo lo visto y  ocurrido allí, por ello fui tomando confianza y comencé a adaptarme con toda la alegría, comencé a admirar de manera sin igual  aquel mundo nuevo, francamente no tenía motivo de quejarme, no, no lo tenía, porque todos me trataban gentilmente, había abundantes comidas y a pesar de ello, solo comían lo justo y necesario y no abusaban a pesar de que podían comer hasta el hartazgo, se alimentaban adecuadamente y lo más admirable es que no había entre ellos gente ignorante, todos eran inteligentes, a toda hora leían semejantes libracos, me sentía muy feliz porque ellos me enseñaban a hablar y a escribir correctamente. Debo confesar que de verdad me sentí muy feliz, pero muy feliz, como nunca antes lo he sido, como nunca antes.

Desde que pisé aquel lugar, nunca más me fatigué, ni sentí la necesidad de dormir, no, nada de eso. Allí leía fabulosos libros, de esos voluminosos e ingeniosos que enseñaban los buenos modales y las reglas de convivencia y de cómo cuidar cada elemento de la naturaleza. Hasta ahora lo recuerdo, y nada de lo que había leído se me borró de la memoria, todo lo que aprendí era para siempre.

Un día cualquiera, iba caminando por unos luminosos caminos, no estaba seguro si era de mañana o de tarde, pero sí de que estaba caminando, hasta que de repente, sentí algo sobre el hombro, y para mi sorpresa, era aquel gato azul. Al tocarle la cola, le torcí y equivocadamente apreté un pequeño botón y en el instante salí disparado hacia arriba. Calculo que habré volado durante dos noches y dos días, hasta que finalmente, luego de cierto tiempo, aparecí de nuevo sobre la tierra, en el antiguo valle, entre la gente del pueblo.

Esta historia es de hace un buen tiempo, yo era muy niño aún, hoy día ya soy bastante grande y sin embargo pareciera que todo fue ayer. Tal vez me creen o tal vez no, ustedes lo sabrán. Por último, les quiero comentar algo extraordinariamente llamativo, que hasta ahora puedo sentir algo que se mueve dentro de mi hombro, las veces que así ocurren, me hago del desentendido y le trato con mucho cariño: – Míiiiichi, míiiiichi, acuéstate miiiiichiii, michiiiito, kichiiiirooo. Que a nadie se le antoje perseguir con su perro a mi gato azul, o que intente quebrantar su sueño, o acaso levantar, espantar o echarlo de donde esté. Aclaro que para mí, mi gato azul es sagrado, porque se trata de uno de mis mejores amigos.


 .

 Mauro Javier Lugo Verón (https://www.facebook.com/mauro.lugo.946?ref=ts&fref=ts) es escritor, docente e investigador del Idioma Guarani. Es docente de la Licenciatura en Lengua Guarani ISL, miembro de la Academia de Lengua Guarani, funcionario de la Secretaría de Políticas Lingüísticas y conductor del Programa “Oĝuahêma yvytu pyahu”, que se emite de lunes a viernes, de 5 a 6 hs, por Radio Nacional del Paraguay 920 AM.

—————————————————————————————————————

.

Mbarakaja Hovy (Version en Guarani)

Aguata ahávo upe pyharépe. Pytũ hũ tapére, péro pytũ hũva rehe ñañomongetañaína. Mba’erã añápa chejapuséta, che ra’ãngágui jepe akyhyjeha upe kirirῖ retãme. Ni peteῖ muãmuã ndovevéi, ni peteῖ ñati’ũ nahasẽi. Kirirῖ cheruguynupã, katu upeichaháguinte, pe amo mombyry mombyryvehápe ahendu jagua oñarõmba. Ajehapepokávo ajepoi haḡua che róga gotyo rãicha, oumi hendy peteῖ yvyra ha osẽ imáta kuágui mbarakaja hovy neporãva peteῖ, chemandu’aporã mba’éichapa otililimpa ohasávo che renonde rupi, oñemokonikoni ohóvo, oñemopẽmopẽ ahecha. Ha chéko ku chekuriósova chemitãmi guive, upéicha rupi aju chenambipu’ã kakuaa.

Añembopy’aguasu’imi ha ajepo’o hapykuéri aikuaasetereígui mamópa oiméne ohotahína oike upe kichíro hovy. Yvytúicha aveve hapykuéri ha ha’e avei yvytúicha oho che renonderã. Yvytu jyva ári roveve mokõivéva. Chepya’éramo jepe, ndahupytýi, iñakuã nipora’e upe vichotata. Añeporandúma katu oiménepa tata hovyguigua upe mbarakaja, térã nipo oime upe tata mbarakaja hovyguigua.

Chekane’õsyrývo añani rire, añandu chekorasõsẽta, chekorasõsoso, chekorasõsysýi ha chepyti’amondoroseha upe che ñe’ãme ogalopeáva. Apytu’u’imi chupe, mokõivéva ropytu’u’imi ha roma’ẽ ojova rehe. Chákema upe michíto hesahendyjajái ha ijuru rupi ohykuavo tata hovy oñembojarúva yvytu ndive, upéicha ojapo ohóvo otapemongorapa peve. Yvy oryryipa, ojeka ápe ha pépe, otymyitymýi ha omymýi che py guýpe, oñapymiñepyrũma katu yvy ha ogaita, yvyra ha mba’yruguata, che avei añapymi, añapymi ha añapymi. Aháma katu yvykuára guasúpe.

Añapymipymivévo ahávo, chepirῖmba, nañeñanduvéi, apyta akerei, asãingorei yvytu rehe, aremiporã riréma, ndaikuaái mboy ára rirépa, apaymijey ha ndagueroviaséi ahahaguera’e ajetopeta peteῖ arapy ni che képe ndahechávaipe. Upévo ahechakuaa upépe ndaha’eihara’e ñandekuéraicha, iñambueha hikuái ñande yvypóragui ha ahechakuaa avei umi mymbapóra iñambueha umi ko’apeguávagui. Kuimba’e ha kuña umíva ijaoverapa, ipepokakuaa ha ovevejoaite.

Upe arapy ambue niko ikuarahyjajái, iñasãindymimbi, ijyvytupiro’y, ha iporãveha ndaijyvytimbói, nahatatῖri, ndaijytýi. Ka’aguy porã porã ñemo’ãntevoi ku ijeheguiete hovyũmbáva, overahendy umi yvyra ijyvatevatéva roguemimi, ysyry morotῖ sakã ári ojogapo hikuái. Hogakuéra katu árare ipojaipojái. 
Upe arapy pyahúpe avavéva nopu’ãi oñoakãre, avavéva nde’íri ijehe chéko péva, ndéko amóva, ko tape rehénte kena jaguata, amo tape rehénte kena jaiko, jaike térã jake, upépe avavéva nomandaséi, upépe niko maymavéva mburuvicha ha opavavéva tembijokuái, naimondái avavetéva. Mymba umíva ojehecha mba’éichapa ijao, ipepo, ipy ha ovevejoaite ha’ekueraháicha, oῖ iñakã mokõiva, ipy mbohapýva, ipy peteῖva, yvytu neresãiva oipeju, arapy porãite ambuépe ojeikoporã añete rupi, noñemanói araka’eve.

Chembopy’arory rupi opa mba’e ahecha ha ojejapóva upépe, ajumi ajepokuaa poguasu hesekuéra ha avy’a ijapytepekuéra, mba’éichamopo aguerohoryete upe arapy ambue, upéva rehe ndaikatúi ajekeha, añete, ndaikatúi, cheguerekoporã hikuái, hi’arietegua hembypa hi’upyrã ha upéicharamo jepe, oikotevẽmívante ho’u hikuái, ha ndaha’éi aipo hesa ohechaguirei térã ijuru ikuaguirei okarúva hye ojere peve ilómore, okaru ha hoy’u oikotevẽngueténte hikuái ha iporãveha ndaipóri tapicha tavy ijapytepekuéra, iñarandujoaite lomitã, ko’ẽrei rehe omoñe’ẽ hikuái umi kuatia arandu ipopenóva, avy’a cherekombo’e rehe hikuái añe’ẽ ha ahaívo hekopete. Añetehápe avy’asaingo hendivekuéra.

Aha guive upépe nachekane’õvéiva ha aipo cheropehýi haḡua katu ni mba’eveichavérõ. Amoñe’ẽ umi aranduka neporãmba jepéva, iñanambusu ha hypy’ũva, umi oñe’ẽva mba’éichapa ojeikova’erã hekopete oñondive, mba’éichapa ojeporuva’erã opaite mba’e ñande rekohapegua. Ko’aḡaite peve chemandu’a, ndacheresaraivéi umi aleeva’ekuégui.

Ára peteîme, aguata’aikóni umi tape overahendýva rehe, ndaikuaái oimenepara’e pyhareve térãpa ka’aru, lo’úniko aikuaáva aguatahague aikóni, upéinte, añandu che ati’y arigua, nipora’e upe mbarakaja hovy jeýma. Anambipokóvo, anambipoka ha ajavy ahesajopy peteῖ votõ’i ha neipamírõ ḡuarã chemombóma katu yvatévo. Oiméneko mokõi ára ha mokõi pyhare rupi mba’e aveve yvatévo, upéinte, hasýpe asẽjey ko yvy ape ári, ñande válle tujaitépe, lomitã apyte rupi.

Chemitãva’ekuéko upérõ, aremi porãma hína upéva, ko’áḡa chetuichapáma ha ñemo’ãntevoi kuehénteva mba’e ko’ã amombe’úva peẽme. Ikatu pecheguerovia ha ikatu nahániri, peẽma peikuaáta upéva. Ipahaitévo amombe’use peẽme ko’aḡaite peve añanduha oku’eku’éva che ati’y rajygue kuápe, upéicha jave añemboka’ire’õngueténte ha amoñe’ẽmba ichupe: -Míiiiichi, míiiiichi, eñenóntekena upépe míiiiichiii, michíiiito, kichíiiirooo-. Che mbarakaja hovýrekena ani avavete ombo’uchase hymba jagua ni aipo oikose omombáy, omopu’ã, omondýi, omuña ha ombosápe chehegui. Añetehápe cherakate’ỹ ko che mbarakaja hovy rehe, oῖ rupi umi che angirũ ahayhuvéva apytépe.

.

Imagen: Cudro de Mariya Dilay Maria “Gato azul” Obra original, Óleo sobre Lienzo, Pieza única.

Los articulos del diario La Humanidad son expresamente responsabilidad del o los periodistas que los escriben.

About Author

Spread the love

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *

RSS
Follow by Email
Facebook
Twitter